Aja Sofija istorija
Aja Sofija, poznata i kao Crkva Uzvišene Mudrosti, uzdignuta je u Konstantinopolju, današnjem Istanbulu, u šestom veku. Kao što je Ajfelov Toranj simbol Pariza, a Partenon simbol Atine, tako je i Aja Sofija dugovečni simbol ovog multikulturalnog grada. Ova crkva ima dugu i složenu političku, kulturološku i religijsku istoriju, zbog čega stoji kao simbol spajanja hrišćanstva i islama, vizantijske umetnosti i religijskih obeležja.
Ko je izgradio Aja Sofiju
Izgrađena pod naredbom vizantijskog cara Justinijana Prvog, ova katedrala predstavlja najvažniji vizantijski istorijski objekat, i jednu od najlepših religijskih građevina na svetu. Car Justinijan vladao je pet godina, i postao je nepopularan među građanima zbog velikog poreza. U jednoj od pobuna građana, Aja Sofija bila je spaljena, a nakon što je car svojim trupama ugušio pobunu, objavio je da će biti sagrađena nova crkva na istom mestu gde je prethodna spaljena.
Danšnju Aja Sofiju dizajnirali su grčki geometri Isidor iz Mileta i Antemije iz Trala, kao treću Crkvu Uzvišene Mudrosti na tom mestu, nakon što su prethodne dve bile srušene. Nakon što je završeno, ovo velelepno zdanje postaje simbol trijumfa Justinijana i hrišćanstva.
Zbog čega je izgrađena Aja Sofija
Vizantija je nastala od grčke kolonije, pre nego što je osvojena od strane Rimljana. Pod rimskim carem Konstantinom Velikim, na ovoj teritoriji se razvilo hrišćanstvo, a Konstantinopolj je po njemu i dobio ime. Posle njegove smrti, njegov naslednik je odlučio da je Vizantiji potreban sopstveni Panteon.
Prva Aja Sofija izgrađena je kao grčka crkva posvećena Logosu, mudrosti bogova, drugoj ličnosti u Svetoj Trojici, čiji se praznik obeležava 25. decembra, kao dan buđenja Logosa u Hristu. Njeno ime Sofija je latinski izgovor grčke reči mudrost, a njeno puno ime znači Svetilište svete božije mudrosti. Neuobičajeno za hrišćansku crkvu, nije posvećena nijednom svecu, već samom Hristu.
Treća Aja Sofija izgrađena je da bi Justinijan centralizovao svoju političku i religijsku moć, a kao svojevrsno takmičenje sa grandioznim Solomonovim hramom. Legenda kaže da kada je car Justinijan prvi put ušao u Aja Sofiju, ugledao oslikanu baziliku, mermerni pod, drago kamenje, zlatnu kupolu, srebrni ikonostas, sveštenike i gregorijanski hor na kružnom balkonu, izgovorio je reči „Sulejmane, prestigao sam te!“.
Šta simbolizuje Aja Sofija
Istanbul je poznat po svojoj multikulturalnosti, a više od jednog veka u Turskoj ravnopravno žive muslimani, jevreji i hrišćani. Aja Sofija predstavlja simbol ove religijske tolerancije, harmonije i mira u Turskoj. Ona odiše magičnim spojem islamskih i hrišćanskih simbola, a tokom svoje istorije služila je kao crkva, kao džamija, a danas i kao muzej. Zbog toga je poznata kao mesto gde se susreću religije sveta, a arhitektonska obeležja različitih kultura postoje u savršenom skladu.
Kroz kakve religije je Aja Sofija sve prošla
Prva Aja Sofija, drvenih kupola, izgrađena je na mestu nekadašnjeg paganskog hrama. Aja Sofija građena je ukupno pet godina, u šestom veku, kao vizantijska crkva. Nakon što su Turci osvojili Konstantinopolj, 1453. godine, Aja Sofija doživela je istu sudbinu kao i većina hrišćanskih crkava na teritoriji Istanbula – pretvorena je u džamiju, i njena uloga bila je da služi islamu. 1935. godine, nakon što je Turska postala republika, njen prvi predsednik Mustafa Kemal Ataturk rešio je da transformiše Aja Sofiju u muzej koji će pričati priču o istoriji Konstantinopolja, Istanbula, i naroda koji su ga naseljavali.
Kakva je uloga Aja Sofije danas
Aja Sofija turbulentno je menjala uloge tokom istorije. Tokom Balkanskih ratova služila je čak i kao bolnica za pacijente obolele od kolere. Danas, međutim, ova graciozna arhitektonska struktura predstavlja muzej i svojevrsni vremeplov kroz dugu i dinamičnu istoriju Istanbula. Kada je turski predsednik Ataturk doneo odluku da se džamija pretvori u muzej, prvi put posle dugih godina sklonjen je tepih na kome su se muslimani molili, i otkriveni su hrišćanski mozaici dizajnirani na podu Aja Sofije.
Plava Džamija naspram Aja Sofije
Džamija Sultan Ahmeda poznata je turistima kao Plava Džamija zbog svojih plavih kupola. Ova džamija važi za najznačajniju džamiju u Istanbulu, a izgrađena je u sedamnaestom veku po naređenju otomanskog sultana Ahmeda. Sultan Ahmed bio je toliko očaran Ajom Sofijom, da je poželeo da izgradi džamiju koja će se sa njom nadmetati po veličini i lepoti, a koja će nositi njegovo ime. Od tada Plava Džamija stoji naspram Aje Sofije, a među njima svakodnevno prolaze brojni turisti opčinjeni njihovim prelepim kupolama.
Aja Sofija – Božansko arhitektonsko dostignuće
Aja Sofija građena je u velikoj žurbi, i završena za pet godina. Ovaj vremenski raspon impresivan je obzirom da je čak srednjevekovnim graditeljima bio potreban gotovo čitav vek da završe katedralu Notre Dame u Parizu. Zbog ovako ubrzanog rada, inžinjeri su imali problema sa krovom kupole, čija se struktura urušavala prilikom gradnje. Sama kupola je koristila sistem stubova za držanje sopstvene težine. Dve decenije kasnije, krov se sasvim srušio, a novi krov koji je tada izgrađen traje do današnjeg dana. Aja Sofija nastavila je da stoji i prilikom brojnih zemljotresa, i nastavlja da bude jedna od najjačih dugovečnih građevina.
Kako Aja Sofija izgleda iznutra
Ovo čudo arhitekture u svojoj unutrašnjosti prikazuje trideset miliona zlatnih pločica u širokoj, glatkoj kupoli, i time predstavlja hrabar inžinjerski podvig za vreme kada je građena.
Za izgradnju Aja Sofije korišćeni su opeka i mermer iz Egipta, Rima, Aubeje i Afrike. Srebrne i zlatne ploče korišćene su za vrata i oltare, a slonovača za široke lukove. U crkvu se ulazi kroz masivna mramorna vrata, a gotovo sve površine prekrivene su mozaicima. Na izgradnji je radilo desetine hiljada građevinskih radnika, a umetnici toga doba potrudili su se da Aja Sofija nikoga ne ostavi ravnodušnim.
Vizantijski elementi Aja Sofije prisutni su u unutrašnjosti velike kupole, njenim masivnim mermernim stubovima i kompleksnim mozaicima Isusa i Device Marije, kao i anđela i svetaca, koji su otkriveni kada je džamija pretvorena u muzej. Neki od ovih mozaika smatraju se remek-delima vizantijske umetnosti. Međutim, tu su i dalje prisutni islamski elementi – poput velikih visećih lustera i okruglih plakata sa imenima Muhameda i Alaha.
Stub Želja je izvanredan deo enterijera. Poznat i kao Stub za plakanje, ova mermerna postava ima rupu u svojoj sredini i delimično je prekriven bronzanim pločama. Veruje se da se na tom mestu 1200. godine pojavio sveti Georgije čudotvorac, i od tada je stub vlažan. Ova vlaga vernicima ima lekovita svojstva.
Mozaici i freske u njenoj unutrašnjosti bili su skrnavljeni, pa rekonstruisani, nekoliko puta tokom njene istorije. Tokom perioda ikonoklasta u sedmom veku, bilo je zabranjeno obožavanje slika i idola. Tokom vladavine nekoliko careva ikonoklasta, uništena je većina mozaika koji su prikazivali čoveka, a ikone su bile sklonjene. Ova rekonstrukcija trajala je i tokom vladavine Otomana.
Tokom pljačkaških pohoda u vreme krstaških ratova, iz Aja Sofije odneto je zlatno, umetnička dela, ikone, carski portal i krstovi od srebra. Pa čak i uprkos brojnim promenama kroz koje je prošla, Aja Sofija i dalje obara sa nogu na hiljade posetilaca svakog dana.
Da li je moguće moliti se u Aja Sofiji
Vernici koji obilaze centar starog grada u Istanbulu najčešće se mole u Plavoj Džamiji, koja se nalazi preko puta Aja Sofije. Takođe je moguće moliti se u Aja Sofiji, u vreme molitvi, jer je deo muzeja rezervisan samo za to. Postoji poseban ulaz za vernike u Aja Sofiji, i on se nalazi u bizini sultanskog groblja. Iako su molitve u Aja Sofiji moguće, ipak podsećamo da je ona prvenstveno muzej, i ovo joj nije glavna namena. Zbog toga su molitve daleko prijatnije u nekoj od mnogobrojnih džamija u blizini.
Aja Sofija cene ulaznica i obilazak
Postoje različite ponude za obilazak Aja Sofije, a redovi za čekanje su često dugački. Cene variraju od 2000 dinara pa naviše, u zavisnosti od dužine trajanja obilaska, skraćenog vremena čekanja, i govora vodiča. Veliki je izbor i jednodnevnih stručnih obilazaka starog grada koji obuhvata Aju Sofiju, Plavu Džamiju, Veliki Bazar i hipodrom. Ovakvi obilasci se mogu rezervisati i po ceni od 4000 dinara za poludnevni obilazak, ili 7500 dinara za celodnevni obilazak ukoliko je uključena i poznata Topkapi Palata.
Obilazak same Aje Sofije u vođenim turama traje od 45 minuta do sat vremena, tokom koje možete čuti još sočnih detalja iz njene uzbudljive istorije, kao i više informacija o pojedinačnim umetničkim delima u njenoj unutrašnjosti. Iako vodiči obiđu čitav muzej sa grupom za jedan sat, posetioci u Aja Sofiji provode po čitav dan, razgledajući detalje i uživajući u tišini i miru koji ona pruža.
